Giúp trẻ phát triển tư duy triết học

Triết học nghĩ đơn giản chính là tư duy về ba vấn đề cơ bản: thế giới, cuộc sống và con người. Nếu cha mẹ có cách ứng xử khéo léo sẽ phát triển tối đa trí tuệ và khả năng tư duy của trẻ nhỏ.

Trong suy nghĩ của nhiều người, triết học là một ngành học ít gắn liền với đời sống thực tế và khó lĩnh hội, đặc biệt là với trẻ em. Nhưng nghĩ đơn giản hơn, triết học chính là những tư duy về 3 vấn đề cơ bản: thế giới, cuộc sống và con người. Trên thực tế, trẻ em trong quá trình khám phá thế giới quanh mình lại chính là đối tượng thường xuyên đặt ra những câu hỏi xoay quanh ba vấn đề cơ bản này, chẳng hạn: con người là gì? có Thượng đế hay không? tại sao con người lại gây ra chiến tranh?... Trẻ thắc mắc và đặt đủ câu hỏi về cuộc sống, sự vật, những người xung quanh, và về chính mình. Có những câu hỏi của các em giản đơn, ngộ nghĩnh nhưng cũng có những câu hỏi phức tạp khiến bố mẹ bối rối. Bởi lẽ, những vấn đề được người lớn mặc nhiên công nhận, đối với các em vẫn là những câu hỏi cần có lời giải đáp. Nhiều phụ huynh lúng túng lựa chọn cách lảng tránh, nhiều phụ huynh trả lời một cách hời hợt cho xong, nhiều người thậm chí phản ứng khiến trẻ thấy việc hỏi là làm phiền... Những cách ứng xử đó không khác nào triệt tiêu một cách phát triển trí tuệ tự nhiên và hiệu quả nhất của các em là học từ hỏi, hỏi để học.

Có thể nói, nhu cầu học hỏi những vấn đề xung quanh hay nói cách khác, được tiếp cận triết học của lứa tuổi thiếu nhi là rất lớn. Tại Việt Nam, dòng sách triết học dành cho trẻ em tuy mới xuất hiện nhưng cũng đã gây được sự chú ý từ độc giả. Đây là một dòng sách, món ăn mới, bổ ích cho trẻ em Việt Nam, cũng là điều các nhà giáo dục Việt Nam đang quan tâm và chú trọng. Có thể kể đến các bộ sách điển hình trong dòng sách này là Tư duy cùng bé của NXB Thế giới, Cuốn sách về những sự trái ngược mang tính triết học của NXB Kim Đồng và gần đây nhất là bộ Thú vui tư duy của NXB Tri Thức... Các bộ sách đều được chuyển ngữ, biên tập cẩn thận, công phu. Tác giả của các bộ sách đều là những triết gia, nhà sư phạm có uy tín của Pháp - nước đi đầu trong việc in sách về triết học cho trẻ. Họ sử dụng ngôn ngữ giản dị, cách đặt và dẫn dắt vấn đề gần gũi với trẻ em, kết hợp minh họa ngộ nghĩnh, mang tính trực quan cao. Những chủ đề được các nhà nghiên cứu, triết gia bàn luận một cách ngắn gọn, hài hước, phù hợp với tư duy tiếp nhận của trẻ em, không chỉ giúp các em giải đáp về các câu hỏi mà còn tập suy tư và đặt ra những câu hỏi.

Bàn về cách sử dụng sách giúp trẻ có tư duy triết học, nhà giáo Phạm Toàn chia sẻ: “người lớn cần tập cho trẻ thói quen phản biện có cứ liệu và tư duy logic, cần coi trọng logic của trẻ, tôn trọng khả năng tự đọc của chúng”. Muốn thành công trong việc đưa triết học đến cho trẻ em, cha, mẹ, anh, chị lớn, nên cùng đọc các bộ sách và có thể đọc trước. Một lưu ý là không nên bắt trẻ đọc khi người lớn chưa thực sự hiểu các thông điệp mà sách hướng tới. Sau đó, nhằm gợi mở trí tò mò của trẻ, có thể trao đổi bằng cách đố những nội dung và câu hỏi trong sách. Vì đối tượng chính của sách là lứa tuổi ham tìm hiểu và tò mò, do đó quá trình cùng con trẻ giải đáp các câu hỏi đặt ra trong cuốn sách chính là lúc cha mẹ giúp con tư duy về các vấn đề trong thế giới, cuộc sống và con người. Bên cạnh đó, thông qua những trò chơi thú vị cùng các con, những ông bố, bà mẹ sẽ nhận ra điểm tương đồng và khác biệt trong tư duy giữa người lớn và trẻ em cũng như những phương pháp có thể áp dụng giúp phát triển tối đa trí tuệ và khả năng tư duy của trẻ nhỏ. Với những chủ đề khởi đầu là về con người, cảm xúc, đàm thoại, chiến tranh, phong cảnh..., những nội dung độc đáo và hình ảnh tinh tế, hài hước của sách sẽ mở ra một không gian mới cho trẻ tiếp cận với triết học. “Cuốn sách không những bổ ích đối với trẻ mà còn là một cẩm nang tuyệt vời cho các bậc phụ huynh cùng giải đáp các câu hỏi của con mình, qua đó phát triển tư duy triết học của chúng ngay từ nhỏ” - nhà giáo Phạm Toàn khẳng định.

Hương Sen