"Tri thức, cụ thể là triết học sẽ là nhà trường của tự do"

"Triết học ngày càng góp phần thêm vào sự nghiệp phát triển các thành tựu khoa học và nó sẽ trở thành một nhà trường của tự do để mọi người có thể hướng tới một bộ môn khoa học", trích diễn từ nhận giải Quỹ văn hóa Phan Châu Trinh của dịch giả Chu Tiến Ánh.

“Từ mấy thập niên trước, tôi đã cùng một số cộng tác viên, soạn thảo các dịch phẩm lấy ý tưởng sau đây làm mục tiêu nhất quán: cung cấp những tài liệu nước ngoài có thể tham khảo để bổ sung các thông tin hữu ích vẫn thiếu vắng về các trào lưu học thuật đương đại, phải sớm tập trung vào các đề tài cấp thiết và khái quát. Từng bước, đã gom được nhiều nguyên tác có giá trị, chủ yếu là về các vấn đề triết học và tư duy chiến lược. 

Đối với người ham học và sưu tập, được có dưới mắt nhiều tài liệu là điều mừng vui đầu tiên; song bước sau đó là phải hấp thụ được các tố chất, so sánh về nhiều mặt để đưa vào phục vụ các mục tiêu tổng hợp. Quả thật, số lượng nguyên tác, số lượng dữ liệu, diễn giải, ngày càng thêm nhiều, nhưng đem vào vận dụng ở nước ta e rằng không dễ phù hợp và kém phần hiệu quả, nên phải chắt lọc khá cẩn trọng.

Các quan điểm, chủ thuyết đã được nhất trí công nhận thường gắn với các đổi thay về kỹ thuật, công nghệ, động lực, đối ứng các thách đố về môi trường, về con người, đại thể là đã thoát thai từ các trào lưu phát triển rộng rãi và đáp ứng những nhu cầu thiết thân của những phong trào chính trị – xã hội lớn. Đó là hiện tượng rất phổ biến trước đây và cả bây giờ, nhưng trong thực trạng vận động của công nghệ hiện nay thì lại gặp nhiều cách tân mới mẻ với tần suất hiệu lực không cao, song gây rất nhiều hệ quả tích cực cũng như tiêu cực đối với sinh hoạt vật chất, tinh thần của chúng ta.

Các em cần được các thầy cô mở rộng nhắn gửi để thấy rõ cái đúng sai của những nhận định mới mẻ như: cái vỗ cánh của con bướm có thể gây ra biến động khí hậu cả một khu vực địa lý, cái làn sóng biển êm đềm có thể gợi mở cho thuyết fractal (đứt gãy, cái vô hạn trong cái hữu hạn), cái bước ngoặt mạnh mẽ của tư tưởng khi xuất hiện con thiên nga đen sau thời gian dằng dặc từ cổ chí kim chỉ thấy nói đến thiên nga trắng, dẫn đến phép chứng sai (falsification) các hiện tượng khách quan. Các em có lẽ sẽ có cơ hội để đóng góp các sáng chế về công nghệ nano, vật liệu composite… y như đối với các thiết bị và linh kiện bán dẫn, tin học hiện nay và hơn thế nữa.

Suy ngẫm đến cùng, những cách tân trên đây đều ít hoặc nhiều, gián tiếp hoặc trực tiếp, bắt nguồn từ những tư tưởng cốt lõi của tư duy triết học (...) Triết học ngày càng góp phần thêm vào sự nghiệp phát triển các thành tựu khoa học như trên đây và nó sẽ trở thành một nhà trường của tự do để mọi người có thể hướng tới một bộ môn khoa học, tới toàn thể thế giới đang phát triển mà cũng đang chìm ngập trong rủi ro và hỗn độn. Liên hiệp quốc ngay từ năm 1945 đã tổ chức hội nghị toàn cầu về triết học và ra văn bản Tuyên ngôn Paris, và cũng đã phổ biến Văn kiện 171 của ban chấp hành UNESCO và chiến lược thực hiện, chúng ta cần theo dõi sát để kịp thời vận dụng kinh nghiệm tốt ở nước ngoài.

Theo SGTT